یکی از محصولات شرکت پله‌نورد، آسانسور خانگی است. این محصول در دو مدل کابین‌دار و پلتفرمی (با کفی به شکل L و بدون کابین) ارائه می‌شود. به مدل پلتفرمی اصطلاحا بالابر خانگی و به مدل کابین‌دار، آسانسور خانگی گفته می‌شود. نام هوم‌لیفت نیز بعضا برای هر دو مدل به کار برده می‌شود. در این آسانسورها از مکانیزم اروپایی جک پیچی استفاده می‌شود. این جک‌ها برای اولین بار به صورت گسترده در آسانسورهای شرکت‌های سوئدی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. هم‌اکنون بخشی از بازار آسانسور خانگی در دنیا از طریق آسانسورهای مجهز به جک پیچی تامین می‌شود. از ویژگی‌های این آسانسورها؛ ایمنی زیاد، عدم نیاز به چاله و موتورخانه، نصب راحت و سریع، قابلیت نصب در داخل یا بیرون از ساختمان و زیبایی چشم‌نواز است.
مکانیزم جک پیچ و مهره‌ای (جک پیچی)
جک پیچ و مهره‌ای که به اختصار به آن جک پیچی نیز گفته می‌شود، یکی از انواع مکانیزم‌های محرکه است که برای ایجاد حرکت خطی استفاده می‌شود. این مکانیزم در بسیاری از دستگاه‌ها همچون یونیت های دندانپزشکی، تخت‌های بیمارستانی، پرس‌های با ظرفیت بالا، جک‌های برقی و درب بازکن‌های پارکینگی به صورت گسترده استفاده می‌شود.
این مکانیزم متشکل از پیچ قدرت (Power/Lead screw) و مهره آن است و در آسانسور خانگی یا بالابر خانگی حرکت دورانی الکتروموتور را به حرکت خطی کابین و پلتفرم تبدیل می‌کند. با استفاده از این مکانیزم می‌توان بار و مسافر را بدون استفاده از پمپ، مخزن روغن، روغن تحت فشار، سیم بکسل، قرقره، گیربکس و ... و تنها با استفاده از یک سیستم تسمه و پولی جابجا نمود.
اجزای جک پیچی
یک جک پیچی از اجزای پیچ قدرت، مهره اصلی، مهره اطمینان، تسمه و پولی و الکتروموتور تشکیل می‌شود. در ادامه توضیحات مختصری در ارتباط با هر یک از این اجزا را مشاهده می‌کنید؛
پیچ قدرت
پیچ قدرت یک پیچ دنده کبریتی از جنس فولاد مستحکم است که در فرآیند نورد پیچ (رولینگ) ساخته می‌شود. صافی سطح پیچ و سختی سطح دنده‌ها مهم بوده و بر روی عملکرد جک از نظر لرزش، سر و صدا و بازده موثر است.
مهره
مهره نیز ساخته شده از آلیاژ خاصی از برنز است که استحکام مورد نیاز را تامین می‌کند و با فرآیند تراشکاری ساخته می‌شود. مجموعه پیچ و مهره توان تحمل بارهای بسیار زیاد (25 تن) را به صورت استاتیک (ایستا) داراست. پیچ و مهره با ظرافت و دقت و در فرآیندهای تحت هدایت رایانه و مطابق با محاسبات دقیق فنی ساخته می‌شوند تا بهترین عملکرد را برای کاربر داشته باشند.
الکتروموتور
عامل ایجاد حرکت در جک پیچی، یک الکتروموتور سه فاز است که با اتصال به برق شبکه، انرژی الکتریکی را برای به حرکت درآوردن سیستم مصرف می‌کند و انرژی مکانیکی را به سیستم تزریق می‌کند. البته علیرغم آن که از الکتروموتر سه فاز استفاده شده است، امکان راه‌اندازی محصول با برق تکفاز نیز وجود دارد. برای این مهم از اینورتر استفاده می‌شود که برق ورودی تکفاز را به برق سه‌فاز مورد نیاز الکتروموتور تبدیل می‌کند. استفاده از اینورتر همچنین باعث راه‌اندازی و توقف نرم بالابر و آسانسور نیز می‌شود.
الکتروموتورهای مورد استفاده در این جک‌ها، در صنعت با نام الکتروموتور قفس سنجابی شناخته می‌شوند. این الکتروموتورها با دوام بسیار بالا و تعمیرات بسیار کم گزینه مناسبی برای استفاده در محصولات بالابر و آسانسور خانگی هستند.
پولی و تسمه
برای انتقال حرکت الکتروموتور به مهره از سیستم تسمه و پولی استفاده می‌شود. این سیستم بدون صدای اضافی و با بازده مناسب عمل انتقال توان را انجام می‌دهد. استفاده از تسمه‌های مناسب و با کیفیت می‌تواند قابلیت اطمینان محصول و دوام آن را بالا برده و منجر به کاهش نیاز به تعمیر و تعویض قطعات در بالابر و آسانسور شود.
ویژگی‌های جک پیچی
از مهم‌ترین ویژگی‌های جک پیچی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛
- خودقفلی: از ویژگی‌های مهم جک پیچی، امکان «خودقفلی» است بدین صورت که اعمال نیرو در سمت قرارگیری بار، منجر به جابجایی و تغییر موقعیت بار نخواهد شد. همچنین در صورت قطع برق ورودی دستگاه، تغییر موقعیت در اثر اعمال بار ایجاد نخواهد شد. این ویژگی امکان استفاده از این جک در سیستم‌هایی که نیاز به ایمنی بالا و عدم تغییر موقعیت در حین اعمال بار دارند را فراهم می‌کند. خودقفلی در آسانسور پیچی معادل با حذف هرگونه احتمال سرخوردگی مهره بر روی پیچ و جابجایی ناایمن بار و مسافر در اثر قطعی برق و یا هرگونه اشکالات احتمالی دیگر است. .به بیان دیگر خودقفلی باعث می‌شود که اگر حتی یک وزن 20000 کیلوگرمی به مهره نیرو وارد کند، مهره از روی پیچ سر نخواهد خورد.ویژگی خودقفلی سیستم محرکه پیچ و مهره، یکی از مزایای بارز نسبت به سیستمهای هیدرولیکی است. در سیستمهای هیدرولیکی، جهت تثبیت موقعیت و جلوگیری از چابجایی ناخواسته ناشی از اعمال بار، بایستی شیرهای کنترلی مناسب برروی یونیت هیدرولیک تعبیه شوند، بعلاوه در صورت بروز نشتی داخلی در شیرها یا مسیرهای انتقال روغن، امکان تثبیت موقعیت و تامین ایمنی (در بالابر و آسانسور) میسر نخواهد بود.
- تعمیرات کم: سیستمهای جک پیچی نسبت به سیستمهای هیدرولیک و پنوماتیک دارای تعمیرات کمتری هستند؛ به دلیل تعداد کمتر تجهیزات جانبی و ویژگی ذاتی خرابی کم در این تجهیزات. تجهیزات جانبی که در بالابر خانگی هیدرولیک یا آسانسور خانگی هیدرولیک استفاده می‌شوند همچون پمپ، شیرها، سیلندر، قرقره، سیم بکسل و فنر سرسیم بکسل، هرکدام به تنهایی قابلیت خراب شدن دارند و نتیجتا باعث خراب شدن زودتر و پرتکرار بالابر هیدرولیک در طول زمان خواهند شد. در بالابر خانگی پیچی در صورت کارکرد دائمی با حداکثر ظرفیت حمل بار در هر بار استفاده، اولین تعمیر پس از طی مسافت 260 کیلومتری (معادل با 400 ساعت کارکرد دائم) خواهد بود. همچنین به علت خرابی کم، بر خلاف آسانسورهای معمول خانگی که نیاز به بازدید ماهانه دارند، در بالابر خانگی پیچی فواصل بازدیدها به هر 6 ماه یک بار، افزایش می‌یابد.
- دقت بالا در تنظیم موقعیت: از دیگر مشخصات جک پیچی، امکان تنظیم موقعیت دقیق سیستم وجود دارد. حتما تا کنون بعضی بالابرهای هیدرولیکی را مشاهده کرده‌اید که در زمانی که به طبقه مد نظر می‌رسند پایین‌تر یا بالاتر از کف طبقه مورد نظر متوقف می‌شوند. بر خلاف سیستمهای هیدرولیک که به دلیل نشتی روغن، و سیستمهای پنوماتیک که به دلیل تراکم پذیر بودن هوا، امکان تنظیم و تثبیت دقیق موقعیت وجود ندارد، بالابر خانگی پیچی می‌تواند همواره در همان موقعیت تنظیمی اولیه توقف کند.
- تمیزی: در کاربردهایی که محیط باید تمیز و عاری از آلودگی باشد، استفاده از جک پیچی مناسب است و این سیستم می‌تواند جایگزین مناسبی برای سیستمهای محرکه هیدرولیکی باشد که در صورت نشت روغن منجر به آلوده شدن محیط خواهند شد. همین ویژگی باعث می‌شود که در محیط‌های آزمایشگاهی و پزشکی بتوان از بالابر و آسانسور پیچی استفاده کرد.
- کارکرد در دمای پایین: این سیستم می‌تواند در دماهای پایین 20 تا 30 درجه زیر صفر نیز به کار گرفته شود و از نظر عملکرد مشکلی به وجود نیاید. در ارتباط با آسانسور و بالابر خانگی پیچی این مشخصه وجه تمایز آن با بالابرهای هیدرولیک است که عموما قابلیت استفاده در محیط‌های سرد را ندارند و باید از سیستم گرمایشی و عایق‌کاری برای مخزن روغن استفاده شود. بنابراین اگر شما در مناطق سردسیر زندگی می‌کنید و نیاز به آسانسور و بالابر در فضای بیرون از ساختمان دارید، حتما آسانسور و بالابر خانگی پیچی بهترین انتخاب برای شما هستند.
ایمنی جک پیچی
مطابق با استانداردهای جهانی، اروپایی و استاندارد ملی ایران در صورتی که در هوم‌لیفت، بالابر خانگی و آسانسور خانگی از جک هیدرولیک به صورت جک از بغل استفاده شود حتما باید از ترمز ایمنی مجزا (پاراشوت) استفاده شود تا در صورت خرابی سیستم محرکه از ایجاد هرگونه سانحه جلوگیری شود. اما از آنجا که جک پیچی از ایمنی ذاتی بسیار بالاتری برخوردار است، در صورت رعایت برخی قیود مهندسی، در آسانسور و بالابر خانگی پیچی نیازی به این ترمز جداگانه نبوده و خود جک پیچی می‌تواند ایمنی محصول را تضمین کند.
نکته‌ای که در باب ایمنی جک‌های پیچی وجود دارد که حتما باید لحاظ شود، مهره دوم یا مهره اطمینان است. در واقع در زمانی که یک جک پیچی مسافر و بار را جابجا می‌کند مهره اصلی با پیچ درگیر است و تحت بار جابجا می‌شود؛ ولی یک مهره دیگر که با نام مهره اطمینان شناخته می‌شود نیز وجود دارد که همراه با مهره اصلی و البته بدون هرگونه بارگذاری در حرکت است تا به جهت حفظ ایمنی در صورت بروز حادثه وارد عمل شده و از ایجاد سانحه سقوط و بروز آسیب به مسافر جلوگیری کند.
نقش جک پیچی در استفاده بهینه از فضا
از آنجا که در بالابر و آسانسور پیچی، جک پیچی ما بین ریل‌های راهنما و در فاصله عمودی کورس حرکتی قرار می‌گیرد، در نتیجه هیچ فضای دیگری نظیر موتور خانه یا چاله آسانسور نیاز نیست. از طرفی این سیستم نیازمند چاهک کف زمین هم نیست و قابلیت اجرا از روی سطح زمین را دارد. البته توصیه می‌شود چاهکی در حدود 20 سانت برای هم ترازی کف کابین با کف طبقه در نظر گرفته شود. در غیر این صورت باید از سطح شیبدار (رمپ) در ورودی پایین‌ترین طبقه استفاده کرد.
استانداردهای مرتبط
استانداردهای زیر، استانداردهای مرتبط با استفاده از جک‌های پیچی در بالابرها و آسانسورهای خانگی هستند؛
- استاندارد INSO 22391-1 (استاندارد ملی ایران)
- استاندارد EN81-41 (استاندارد معتبر در اتحادیه اروپا)
- استاندارد ISO 9386-1 (استاندارد مرجع جهانی)
- استاندارد ASME-a18.1 (استاندارد آمریکا)
در این استانداردها قواعد مختلف مربوط به ایمنی و نحوه کارکرد به صورت مفصل بیان شده است که محصولات عرضه شده باید از این قواعد پیروی کنند. قابل ذکر است که در ایران دریافت گواهی مطابقت با استاندارد برای بالابرهای خانگی اجباری نیست.
شما می‌توانید برای آشنایی بیشتر با انواع سیستمهای مورد استفاده در آسانسورهای خانگی و هوم‌لیفت از این ویدیو دیدن کنید. همچنین تصاویر برخی پروژه‌های شرکت پله‌نورد در اینجا قابل مشاهده است.
جهت کسب اطلاعات بیشتر و
مشاوره برای خرید آسانسور و بالابر خانگی
